İlk Fitne
İlk Fitne (656 - 661), Halife Osman'ın evinde öldürülmesi ile başlayan ve Muaviye'nin İslam Devleti'nin başına geçmesi ile sonuçlanan iç savaş dönemine İslam tarihinde verilen isim.
Halife Osman'ın yönetiminden hoşnut olmayanlar tarafından Medine'deki evinde öldürülmesi sonucu Ali halife seçildi. İlk fitneyi çıkaran grup Mısır Basra ve civarında yalancı mektuplarla insanları toplayıp Medine'yi muhasara altına alarak Hz. Osman'ı şehit eden; Abdullah İbni Sebe ve arkadaşları olan Yemen San'a Yahudileridir. Bunlar kendilerini halk içinde talva ve zühd içinde mescitlerde yaşayan dindarlar olarak tanıtmışlardır. Halifeliğin peygamberin varisi olan Hz. Ali'nin hakkı olduğunu, Hz. Osman'ın bu işi hakkıyla yerine getiremediğini, akrabalarını kayırdığını öne sürmüşlerdir. Aslında basit hata niteliğinde olan bazı yaşanmış olayları halka anlatarak, İslam tarihinde büyük iç savaşlara sebep olacak fitnelerin başlamasına ilk olarak bu Yahudi grubu sebep olmuştur.[kime göre?]
İfk Olayı
Gerdanlık Olayı olarak da bilinen İfk Olayı, Aişe hakkında ortaya atılan bir iftirayla ilgilidir. Olaylar Aişe'nin masumiyetini destekleyen ayetlerin: "O ağır iftirayı uyduranlar, sizin içinizden bir güruhtur. Bu iftirayı kendiniz için kötü bir şey sanmayın. Aksine o sizin için bir hayırdır. Onlardan her biri için, işledikleri günahın cezası vardır. İçlerinden (elebaşılık ederek) o günahın büyüğünü üstlenen için ise ağır bir azap vardır. Bu iftirayı işittiğiniz zaman, iman eden erkek ve kadınlar, kendi (din kardeş)leri hakkında iyi zan besleyip de, "Bu apaçık bir iftiradır" deselerdi ya!" (ayetler de konuyla ilgili ayetlerin devamı niteliğindedir) bildirilmesi ve iddiaları yayanların cezalandırılması ile sonuçlandı.
Cemel Vakası
Ali, Muhammed'in eşi Ayşe ile 656 yılında Cemel Savaşı'nda karşılaştı. Ali'nin zaferi ile sonuçlanan savaşta Ayşe'nin müttefikleri Talha ve Zübeyr öldürüldü. Ali, savaştan sonra Ayşe'yi Medine'ye gönderdi.
Sıffin Muharebesi
Ali, Suriye valisi ve Osman'ın akrabası Muaviye ile Sıffin Savaşı'nda karşılaştı (Mayıs-Temmuz 657). Muaviye'nin ordusu daha fazla kayıp vermesine rağmen savaş sonuçlandırılamadı.
Hakem Olayı
Sıffin Muharebesi esnasında aylarca süren ufak çatışmalar, ateşkesler ve meydan muharebeleri sonunda savaşın zirvesini oluşturan Kur'an hadisesi gerçekleşti. Muaviye'nin askerleri mızraklarının ucuna Kur'an'dan bölümler takmışlardı ve bu durum muhtemelen savaşın sonucuna Allah karar versin anlamına geliyordu.[1] Ali Kur'an'a dayanan bir hakem heyeti oluşturulmasına razı oldu ve Ebu Musa El-Eş'ârî'yi temsilci olarak atadı. Amr ibnul'-As da Muaviye'yi temsil ediyordu.[1]
Ali'nin hakem heyeti kurulmasına razı olması Muaviye ile eşit şartlarda yargılanması anlamına geliyordu ve bu durum Muaviye'nin Ali'nin Müslüman toplumunun lideri olduğu iddiasını reddetmesine imkân verdi. Ali'nin hakem isteğine boyun eğmesinden rahatsız olan taraflarından büyük bir grup, "Hüküm yalnızca Allah'ındır," (En'am: 57) ayetini öne sürerek bu durumu protesto ettiler. Bu grup hakem heyeti kurmanın Kur'an'daki "İki Müslüman gruptan biri diğerine saldırırsa, saldıranla (mütecavizle) Allah'ın emrine dönünceye kadar savaşın," () emrine karşı gelmek olduğuna inanıyorlardı.[1]
Bu aşırı dindar[2] gruptan küçük bir kısmı Harûrâ köyüne çekildi ve gruptan ayrıldıkları için Haricîler (dışarıdakiler) olarak anılmaya başlandı.[1]
Nehrevan Muharebesi
Nehrevan Muharebesi, ikinci İslamî mezhep olan Hariciler ile Halife Ali arasında, 658 yılının temmuz ayında gerçekleşti. Ali'nin ordusu tarafından Haricilerin büyük kısmı öldürüldü. Ama Haricilik tam olarak ortadan kalkmadı.[3]
Sonuçları
Fitne Dönemi, İslam aleminin bölünmesi ile sonuçlanmıştır. Daha sonra Ali, Kûfe'de daha önce Sıffin Savaşı sırasında kendi ordusunda yer alan bir Şiî olan ama Hakem Olayından sonra Ali'nin ordusundan ayrılarak Harici olmuş olan Abdurrahman İbn-i Mülcem adlı bir Harici tarafından hançerlenerek öldürüldü. Böylece İslam tarihindeki Dört Halife devri sona erdi. Daha sonra oğlu Hasan bin Ali bazı şartlarla halifeliği Muaviye'ye bırakmak zorunda kaldı. Böylelikle İslam tarihinde Emevîler dönemi başlamış oldu.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- Nur Suresi:11-12
- "Battle of Siffin." Encyclopædia Britannica Ultimate Reference Suite. Chicago: Encyclopædia Britannica, 2011.
- (İngilizce) pietist. Ç.N.
- "İlk Fitne." Encyclopædia Britannica. Encyclopædia Britannica Online. Encyclopædia Britannica Inc.