Yer etkisi (havacılık)

Yer etkisi (İngilizce: Ground Effect), bir hava taşıtının veya uçabilen canlıların yere ya da başka bir yüzeye yakın uçtuğunda uçuş karakteristiklerinin değişmesi. Bu durum genellikle "daha iyi uçabilirlik" olarak tanımlanır.[1] Yer etkisi, en kuvvetli olarak yerden "bir kanat açıklığı" yükseklikteki aralıkta hissedilir ve yere yaklaştıkça etki artar.[2] Yer etkisi taşımayı artırırken sürüklemeyi azaltır.[3]

Yer etkisi altındaki bir taşıt yüksektekine (serbest havadakine) nazaran "daha düşük süratte" veya "daha az itme (thrust) gücü ile aynı süratte" uçabilir.[1] Yer etkisi uçak etrafındaki yukarı ve aşağı hava akımları (upwash-downwash) ile kanat ucu girdaplarını (wingtip vortices) kısıtlar.[1]

Yer etkisi tüm uçağı etkilemekle birlikte en kuvvetli olarak kanatlarda hissedilir.[2] Kanat üzerindeki toplam tepki serbest havadaki uçuşa nazaran daha dikey gerçekleşir ve indüklenmiş sürükleme azalır.[1] Düz uçuşta sürüklemeyi (D) dengeleyen kuvvet itmedir (T). Yer etkisi nedeniyle toplam sürüklemede azalma meydana geldiği için uçak daha az itmeye gereksinim duyar.[2] Yerden kanadın 1/10'u kadar yükseklikte uçulduğunda indüklenmiş sürükleme %50 civarında azalır.[2]

İniş ve kalkışta

İnişte uçak yer etkisine girdiğine "minderleme" denen kaldırma durumuyla karşılaşılır. İnişte yer etkisinden kaynaklanan sürükleme azalışını dengelemek (yere konabilmek) için toplama (flare) esnasında takat tamamen kesilmelidir.[4]

Kalkışta uçak yer etkisinden kurtulduğunda sürükleme artacağı için uçak çökme durumu ile karşılaşacak, tırmanma performansı düşecek ve sürat azalacaktır.[4] Bu nedenle kısa meydanlarda ve özellikle uçurum kenarı kalkışlarında yerden düşük süratte kesilinmemelidir. Zira yer etkisi nedeniyle gerçekleşen ilk taşıma ortadan kalktığında uçak yeterli tırmanışı sağlayamayabilir.[4]

Göstergelere etkisi

Yer etkisi esnasında düzensiz hava akışı nedeniyle sürat saati (ASI) ve altimetre hatalı değer gösterebilir.[3]

Kaynakça
  • Pooley, Dorothy, ve David Robson. The Air Pilot's Manual 4: The Aeroplane Technical. 5. baskı. Cranfield. Pooley's Air Pilot Publishing, 2009.
  1. Pooley's 375
  2. Pooley's 376
  3. Pooley's 378
  4. Pooley's 377
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.