Latgalya dili
Latgalce veya Latgalya dili (latgalīšu volūda), Letonya'nın Latgale bölgesinde konuşulan bir Doğu Baltık dili. Latgalce'nin Letonca etkisinde kalmış ayrı bir dil mi, yoksa Letoncanın bir lehçesi mi olduğu tartışılmalıdır. Dil ile Letonca arasında karşılıklı anlaşılabilirlik bulunmaktadır. Letonya'daki dil otoriteleri, Latgalceyi Letoncanın temelini oluşturan eski bir Letonca formu olarak kabul etmektedir. Letonya halkının %8.8'i günlük olarak Latgalce konuşmaktadır.
| Latgalya dili | |
|---|---|
| latgališu valuda | |
| Ana dili olanlar | Letonya, Rusya |
| Bölge | Baltık |
| Konuşan sayısı | 150.000-200.000 (tarih gerekli) |
| Dil ailesi |
Hint-Avrupa
|
| Yazı sistemi | Latin alfabesi (Latgalya alfabesi) |
| Dil kodları | |
| ISO 639-3 | ltg |
.svg.png.webp) Letonya'da günlük Latgalce kullanan kişilerin oranlarını gösteren harita | |
Sınıflandırma
Latgalce, Baltık dillerinin doğu koluna mensup ılımlı inflected bir dildir. Slav dillerinin özelliklerini de görmek mümkündür.
Tarih
Latgalya dili 18 ve 19. yüzyıllarda Letoncanın geliştirilmesiyle geri planda kaldı. Bundan daha önce Latgalyaca din kitapları ve romanlar vardı. Rus İmparatorluğu zamanında dilleri yasaklandı. Ancak yine de kaçak Katolik din kitapları basılarak İskandinavya çevresinde dağıtılıyordu. 1865'te çıkan bir isyan sonrası 1904'te bu yasak kaldırıldı ve Latgalya dilindeki edebiyat büyük bir gelişme gösterdi. Gramer kitapları, roman, gazete gibi yayımlar basıldı. 1920-1934 arası İncil çevrildi.
1934'te Kārlis Ulmanis öncülüğünde gerçekleşen bir darbeyle dil duraklamaya uğradı. Sovyet egemenliğinin ortadan kalkmasıyla Letonya'da az da ola dillerini daha iyi korudular. Günümüz de de bu dil konuşulmaktadır.
Coğrafi Dağılım
Latgalce, yaklaşık 150.000 kişi tarafından konuşulur. Letonya'da konuşurlar Latgale bölgesi ile Riga şehrinde yoğunlaşmıştır. Letonya dışında Rusya, Litvanya'da da konuşulur.
Latgalya alfabesi
| A a [a] | Ā ā [ā] | B b [be] | C c [ce] | Č č [če] | D d [de] | E e [e] |
| Ē ē [ē] | F f [ef] | G g [ge] | Ģ ģ [ģe] | H h [he] | I i [i] | Y y [y] |
| Ī ī [ī] | J j [je] | K k [ka] | Ķ ķ [ķe] | L l [el] | Ļ ļ [eļ] | M m [em] |
| N n [en] | Ņ ņ [eņ] | O o [o] | Ō ō [ō] | P p [pe] | R r [er] | S s [es] |
| Š š [eš] | T t [te] | U u [u] | Ū ū [ū] | V v [ve] | Z z [ze] | Ž ž [že] |
Latgalce metin örneği
Tik skrytuļam ruodīs: iz vītys jis grīžās,
A brauciejam breinums, kai tuoli ceļš aizvess , Tai vuorpsteite cīši pret sprāduoju paušās,
Jei naatteik - vacei gi dzejis gols zvaigznes.
Pruots naguorbej ramu, juos lepneibu grūžoj,
Vys jamās pa sovam ļauds pasauli puormeit,
Bet nak jau sevkuram vīns kuorsynoj myužu
I ramaņu jumtus līk īguodu kuormim.
Na vysim tai sadar kai kuošam ar speini,
Sirds narymst i nabeidz par sātmalim tiemiet,
A pruots rauga skaitejs pa rokstaudža zeimem,
Kai riedeits, kod saulei vieļ vaiņuku jieme.
(Armands Kūceņš'in Şiiri)