Kürt enstitüleri

Paris Kürt Enstitüsü (Kürtçe: Enstîtuya kurdî ya Parîsê, Fransızca: Institut kurde de Paris, IKP), Paris'te bulunani Kürt dilini ve kültürünü araştıran 1983 yılında kurulmuş olan enstitüdür. 1993 yılında vakıf olmuştur.[1]

Bonn Kürt Enstitüsü ( Kürtçe : Enstîtuya kurdî ya Bonnê, Almanca : Kurdisches Institut-Bonn),1984 yılında Dr.Yekta Uzunoğlu (Geylanî) tarafından kurulmuş Mizgîn dergisini ve onlarca kitap yayınladıktan sonra 1989 yılında kapatılmıştır.

Brüksel Kürt Enstitüsü[2] (Kürtçe: Enstituya Kurdî ya Brukselê), Brüksel'de bulunan Kürt dilini ve kültürünü araştıran toplumsal ve kültürel kuruluşudur. 1978 yılının Ekim ayında Belçika'da Têkoşer - Yekîtiya Karker û Xwendekarên Kurd adıyla kurulmuş ve daha sonra 1989 yılının Mayıs ayında Enstituya Kurdî ya Brukselê olmuştır. Başkanı Derwes Ferho'dur.[3]

Enstitünün amacı: Belçika'da yaşayan Kürtleri kendi kültürleri bağlamında eğitmek, Belçika toplumuna uyum sağlamaları için eğitsel çalışmalarda bulunmak, Kürt kültürünü Belçikalılara, Avrupalılara ve diğer insanlara tanıtmak.

Thodoros Koutroubas, Ward Vloeberghs ve Zeynep Yanasmayan'a göre, Brüksel Kürt Enstitüsü, Türkiye'deki insan hak ihlali ve Güneydoğu'daki Kürt halkının istikrarsız durumuna dikkatlerini çekmek için planlanan basın toplantılar ve gösteriler gibi diğer hareketlerde görev yapmak için belirgin siyasi gündeme sahiptir.[4]

Enstitü, 16 Eylül 2000 tarihinde İstanbul Kürt Enstitüsü, Berlin Kürt Enstitüsü ve Stokholm Kürt Enstitüsü ile ortak bir açıklama yaparak, Kürtler arası çatışmaların durdurulmasını ve iç barışın sağlanmasını istedi.[5]

İstanbul Kürt Enstitüsü'nün logosu

İstanbul Kürt Enstitüsü (Kürtçe: Enstîtuya Kurdî a Stenbolê), 18 Nisan 1992[6] tarihinde İstanbul'da kurulan Kürt dilini[7], kültürünü ve edebiyatını merkeze alan araştırma kurumudur.[8] 31 Aralık 2016 tarihinde İçişleri Bakanlığı tarafından Olağanüstü Hal'in (OHAL) 11. Maddesi kapsamında İstanbul Kürt Enstitüsü kapatıldı.[9]

Almanya Kürt Enstitüsü (2007'de Köln'e taşına kadar Berlin Kürt Enstitüsü)[10] (Kürtçe: Înstîtûta Kurdî li Berlîn), Berlin'de bulunan Kürt dilini ve kültürünü araştıran toplumsal ve kültürel kuruluşudur.

1994 yılında araştırma ve bilim için kurulmuştur. Enstitünün derginin adı Lêkolîndir.

Enstitünün kitapları Kürt Enstitüsü Yayınları (Weşanên Înstîtûta Kurdî)ndan çıkmaktadır.

Enstitü'nün PKK ile bağlantısının olmadığı yönündeki görüş vardır.[10] Ancak Michael M. Gunter'in aktardığına göre, Berlin Kürt Enstitüsü'nün eski üyelerinden Abdurrahman Durre, PKK tarafından Avrupa'da kurulan Kürdistan İslamî Hareketi'nin sözcülüğünü üstlenmiştir.[11]

Stokholm Kürt Enstitüsü[2] (Kürtçe: Înstîtuya Kurdî li Stockholmê), Stokholm'de bulunan Kürt dilini ve kültürünü araştıran toplumsal ve kültürel kuruluşudur. 1996 yılında kurulmuştur.

Diyarbakır Kürt Enstitüsü (Kürtçe: Enstîtuya Kurdî ya Amedê), 2004 yılında Diyarbakır'da kuruldu. Başkanı Nesim Gültek'tir.[12] Kürt Enstitülerinin Kürtçenin bir lehçesi olduğunu düşündüğü ancak genelde ayrı bir dil olduğu kabul edilen Zazaca ile 1901 yılında Osman Esad Efendi tarafından yazılan ilk mevlidi enstitü hem Latin hem Arap harfleriyle yayınladı.

Enstitü yönetimi, Kürtçenin ikinci resmî dil olması ve Kürtlerin yaşadıkları yerleşim merkezlerinde ilkokuldan üniversiteye kadar eğitimin Kürtçe yapılması gerektiğini düşünmektedir.[13]

• Washington Kürt Enstitüsü (Washington Kurdish Institute) (Washington, 1996)
• Tahran Kürt Enstitüsü(Enstîtuya Çanda Kurdî ya Tehran) (Tahran, 2001)
• Kürt Halk Eserleri Enstitüsü (Enstîtuya Kelepora Kurdî) (Süleymaniye, 2003)

Paris Kürt Enstitütüsü tarafından 1987'den bu yana farklı bölgelerden oluşan Kürt dilbilimciler ile Kurmancî adlı dilbilim gazetesini Kurmanci lehçesinde (kelimelerin Fransızca Kürtçe ve Türkçe karşılıklarıyla) yılda iki sayı olarak yayımlamaktadır.[14]

Mizgîn Dergisi

Bonn Kürt Enstitüsü tarafından 1983-1988 yılları arasında kürtçe-almanca olarak yayınlanmış,başyazarlığını Dr.Yekta Geylani(Uzunoğlu) yapmıştır.[15][16]

İstanbul Kürt Enstitüsü tarafından 21 Mart 1994'te çıkan dergi bilimsel konularda araştırmalar üzerine yayın yapmaktaydı. 1999'a kadar 3 ayda bir yayımlanan dergi daha sonra tekrar 2007 Mayısında yayına, İstanbul Kürt Enstitüsü 31 Aralık 2016 tarihinde kapatılana dek devam etti.