Köy Seyirlik Oyunu

Köy Seyirlik Oyunu Türk dram sanatının geleneği oluşturan, bir yörede oynanan ve Anadolu halkının inanç dünyası için meydana getirdiği oyunlardır. Köy Seyirlik Oyunları, halkın doğaya karşı oluşturduğu ve kökleri yüzyıllara dayanan inançları için icra edilir. Sadece eğlenme amacı yoktur.[1]

Bir ritüel olan, törensel ve büyüsel kökenli olan bu oyunlarda köylü, hasat, hastalık, bereket, doğayı karşılama gibi yaşanılan sosyal, ekonomik sorun veya durumlarda, toplu olarak bu oyunu ya da töreni icra eder.

Çeşitli toplantılarda; düğünlerde, kutlama törenlerinde, bayramlarda ve eğlence törenlerinde, sanatkâr bir ruha sahip olan insanlar eğlenmek, eğlenirken eğlendirmek arzusuyla çeşitli oyunlar çıkarırlar. Bunlar Halk Tiyatrosu ismiyle anılır.

Köy orta oyunu olarak isimlendirilen bu geleneksel tiyatro türü, köylülerin uzun kış gecelerinde, özellikle düğün ve bayramlarda, özel günlerde eğlenmek ve iyi vakit geçirmek için düzenleyip oynadıkları tuluata dayalı dram karakterli temsillerdir. Bu temsiller, sözlü geleneğe dayalı olarak tarihin çok eski dönemlerinden beri devam edip gelmektedir.

Hiç hazırlık yapılmaksızın, taklit esasına dayalı olarak sergilenen köy seyirlik oyunları, Türk insanının garipsediği, beğenmediği, kınadığı, takdir ettiği, özendiği bazı olayları drama yoluyla verir.

Belli günlerde oynanan törensel köy seyirlik oyunları
  • Koç Katımı: Hayvancılıkla ilgili, bolluk ve bereket getirilmesi için oynanan oyunlardır. Koç ve koyun birbirine katılır. Bunun sonucunda ak veya kara koyundan birini seçen koç ile kışın sert mi yoksa yumuşak mı geçeceği öğrenilir.
  • Saya Gezme: Çoban Bayramı da denir. Bolluk ve bereket getireceği inancıyla yapılan hayvancılıkla ilintili bir oyundur.
  • Dede Oyunu: Hayvancılıkla ilintili olan bu oyun, bereket getirmesi için oynanır.
  • Hasat Önü ve Hasat Sonu Oyunları: Tarımla ilgili olan bu oyunlarda, hasadı toplamadan önce ve topladıktan sonra, bereket getirmesi amacıyla oynanır.
  • Ekin Kurtarma Oyunu: Tarımcılıkla ilgili, hasat sonrasında bolluk getirmesi inancıyla oynanan bir oyundur.
  • Cemal Oyunu: Hasat sonrasında köye bereket getirmesi için oynanan, tarımsal kökenli bir oyundur.
  • Çiğdem Oyunu: Çiğdem Bayramı da denir. Baharda canlanan doğayı selamlama ve doğanın bereket getirmesine inanma amacı taşıyan bir oyundur.
  • Hıdırellez: Hıdır ve İlyas peygamberlerin bu günde buluştuğu inancı dolayısıyla yapılan, baharda canlanan doğayı karşılama gayesi güden bir oyundur.

Eğlence amacıyla oynanan köy seyirlik oyunları
  • Madımak Oyunu: Eski bir inanç temelli, toplumda çoğalma, üreme ile ilgili inancı taşıyan ama zamanla bu misyonunun unutulup eğlence amacına dönüşen bir oyundur.
  • Köylü Şehirde: Bir köylünün şehre gitmesi sonucu karşılaştığı sıkıntıları anlatan, sosyal mesaj taşıyan eğlence gayesiyle oynanan oyundur.

Köy seyirlik oyunlarında kullanılan ortak motifler
  • Ak-kara çatışması
  • Kız kaçırma
  • Toplu yeme-içme (KURBAN ritüelinin ikamesi olarak da değerlendirilmektedir[2])
  • Ölüp dirilme
  • Üreme, çoğalma, müstehcenlik
  • Su
  • Hayvan kılığına girme
  • Dua
  • Mani ve tekerleme
  • Türkü ve dans

Oyun Yöneticisi ve Oynanan Alan

Köy Seyirlik Oyunlarını yöneten bir yönetici vardır. Oyunun öncesinde, ritüelleri gerçekleştirip, oyun içerisinde düzeni sağlama görevi vardır. Meydancı, Oyun ağası, Peyk, Köse, Yarenbaşı, Öncü, Reis, Elebaşı gibi farklı unvanlarla hitap edilir.

Oyunlar genellikle köy meydanı, ağıl, çayır gibi toplu oynanmaya elverişli yerlerde oynanır. Oyuna dair aksesuar ve dekorları köylü kendi imkanlarıyla oluşturur.

Köy Seyirlik Oyunları İle Alakalı Bugüne Kadar Yapılmış Akademik Çalışmalar

Ali Rıza Yalman (Cenupta Türkmen Oymakları)

Hamid Zübeyr Koşay (Ankara Budun Bilgisi)

Ahmet Kutsi Tecer (Köylü Temsilleri)

Süleyman Kazmaz (Köy Tiyatrosu)

Şükrü Elçin (Anadolu Köy Orta Oyunları)

Ankara Deneme Sahnesi (Köy Tiyatrosu)

Metin And (Dionisos ve Anadolu Köylüsü)

Nurhan Karadağ (Köy Seyirlik Oyunları)

Erman Artun (Cemal Ritüelleri)

Mevlüt Özhan (Kırşehir Köy Seyirlik Oyunları)

Dilaver Düzgün (Erzurum Köy Seyirlik Oyunları)

M. Öcal Oğuz & Selcan Gürçayır (Çorum Köy Seyirlik Oyunları)

Muhsin Kılıç (Sivas Köy Seyirlik Oyunları)

Sinan Gönen (Konya Köy Seyirlik Oyunları)

Uğur Durmaz (Balıkesir Köy Seyirlik Oyunları)

Nurhan Tekerek (Köy Seyirlik Oyunları)

Ezgi Metin Başat (Köy Seyirlik Oyunlarında İnsan Doğa ve Topluluk İlişkisi)

Ebru Gökdağ (Köylü Tiyatrosu Geleneği Ve Forum Tiyatro Bir Model Olarak Jana Sanskriti)

Gürkan Korkmaz (Türk Tiyatrosunun Postmodern Poetikası - 1 - Köy Seyirlik Oyunları)[3]

Kaynakça
  1. https://dspace.ankara.edu.tr/xmlui/bitstream/handle/20.500.12575/63459/11574.pdf?sequence=1&isAllowed=y
  2. Türk Tiyatrosunun Postmodern Poetikası. Mitos Boyut. s. 66 - 70.
  3. Türk Tiyatrosunun Postmodern Poetikası. Mitos Boyut. s. 1 - 6.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.