Fırat

Başlangıç noktaları Ağrı Diyadin'den kaynayan Murat Nehri ve Erzurum Dumludağ'da kaynayan Karasu Nehri'dir. Bu nehirler Elazığ il sınırlarında birleşerek Fırat Nehri'ni oluşturur. Fırat Nehri Erzincan, Tunceli, Elâzığ, Malatya, Diyarbakır, Adıyaman, Gaziantep, Şanlıurfa il sınırını belirledikten sonra Suriye, daha sonra Irak topraklarına girer. Irak'ta denize uzak olmayan bir noktada Dicle Nehri ile birleşerek Şatt'ül-Arab'ı oluşturur ve Basra Körfezi'ne dökülür. Nehrin en önemli kolları Murat Nehri, Karasu Nehri, Tohma Çayı, Peri Çayı, Çaltı ve Munzur Suyu'dur.

Başlığın diğer anlamları için Fırat (anlam ayrımı) sayfasına bakınız.
Fırat
Fırat-Dicle haritası
Kaynak Türkiye
Ağız Basra Körfezi
Havza ülkeleri Türkiye, Suriye, Ürdün, Kuveyt ve Irak
Uzunluk 2.800 km
Kaynak rakımı 3.589 m
Havza alanı 765.831 km²

Fırat, Güneybatı Asya'nın en uzun ırmağıdır.

Fırat isminin kökeni

Batı dillerinde Fırat Nehri, Euphrates olarak geçer. Euphrates adı Yunanca'dan gelen bir sözcüktür. İsmin asıl kaynağı konusunda çeşitli görüşler bulunmaktadır:

  1. Eski Farsça'daki Ufratu ve Akad dilindeki Purattu 'dur. Eski Farsça'daki sözcüğün Avesta'da geçen huperethuua (geçmesi kolay) olduğu tahmin edilmektedir.
  2. Arapça tasasızlık, rahatlık anlamına gelen "ferahat" kelimesinden gelmektedir.
  3. Fırat; Akadcada Pu-rat-tu, Sümercede Buranun olarak geçmektedir. Kelimenin Hint-Avrupa kökenli olmadığı, Akadca ve Sümerceden kaynaklandığı, Eski Farsça ve Farsça aracılığıyla diğer dillere geçtiği görüşü ağırlık kazanmaktadır. Eski Asur dillerinde de fonetik olarak Fırat sözcüğüne yakın olan pratru kelimesi de ilk gelene ait olan anlamında kullanılmıştır.

Fiziki özellikleri

Toplam uzunluğu 2.800 km, Türkiye sınırları içinde kalan bölümün uzunluğu ise 1263 km'dir. 720.000 km² su toplama havzasına sahiptir. Türkiye'nin en geniş havzasına sahip olan Fırat Nehri yılda ortalama 30 milyar m³ su taşımaktadır. Bu suyun %80'i Keban barajının yukarısından kaynaklanır. Kış yağışların kar şeklinde olmasından dolayı debi 200 m³/sn'dir. Yağmurlar ve kar erimeleri sebebiyle ilkbaharda hızla yükselerek 2000 m³/sn'ye ulaşır. Temmuzdan itibaren azalmaya başlayan su Eylül-Ekim aylarında en düşük seviyeye ulaşır[1].

Fırat Nehri'nin rejimi Türkiye'deki diğer akarsulara göre daha düzenlidir. Mart ile Haziran ayları arasında yavaş yavaş kabarır, Temmuz ile Ocak ayları arasında çekilmiş olmasına rağmen yine de bol su akışı olur.

Barajlar

Nehir üzerine Türkiye’nin en büyük barajları inşa edilmiştir. Bu barajlardan Keban Barajı (Elazığ), Karakaya Barajı (Malatya-Elazığ), Atatürk Barajı (Adıyaman-Şanlıurfa), Birecik Barajı (Birecik) ve Karkamış Barajı (Kargamış) Barajları tamamlanmıştır. 60 metre yüksekliği ve 4.5 km uzunluğu ile Suriye'nin en büyük barajı olan Tabka Barajı da Fırat üzerinde yer alır.[2]

Ayrıca Fırat'ın suyu inşa edilen Şanlıurfa Tünelleri ile Harran Ovası'na ulaştırılmıştır. Binlerce yıldır kuru tarım yapılan ovada sulu tarıma geçilmiş, katma değeri yüksek tarım ürünleri yetiştirilmeye başlanmıştır.

Fırat üzerine kurulmuş beş HES ile Türkiye hidroelektrik üretiminin %31'i elde edilir[3]. Nehir, yüksek dağlar arasında dar ve derin vadilerden akması hidroelektrik potansiyelinin yüksek olmasını sağlamıştır.

Fırat Nehri'nin Türkiye'de en hızlı aktığı yer olan Erzincan'da her yıl yüzlerce turist rafting yapmak için buraya akın etmektedir. Rafting özellikle Avrupalılar tarafından çok sevilen bir spordur ve aynı zamanda spor yapmak için Türkiye'ye geldikleri dallardan en önemlisidir.

Resimler
  • Birecik, Şanlıurfa - Türkiye'de Fırat Nehri'nden bir görünüm.
  • Zeugma Barajı.
  • Birecik Barajı.
  • Birecik Fırat Köprüsü.
  • Bir kadın ve bir erkek Basra'da Fırat üzerinde kayık kullanıyor.
  • Kahta'da Fırat'ı feribotla geçen yolcular.
  • Bir ABD askeri Al Anbar'a bağlı Hit kasabası kıyısında Fırat'ın batı yakasında kenarındaki bir adada silah arıyor.
  • Fırat üzerinde Bağdat Demiryolu'nun geçtiği tahta bir köprü, yıl 1900-1910
  • Halabiye, Suriye kıyıları.
  • Murat Nehri'nden bir görüntü.
  • 17. yüzyıl Fransız haritası.
  • Rafetus euphraticus.
  • Caber Kalesi.
  • Keban Barajı.
  • Güney Irak'ta bir balıkçı teknesi.
  • Kahta kıyıları.
  • Irak kıyıları.
  • Musayyib, Irak kıyılarında ABD askerleri devriye görevinde.
  • Dura-Europos, Suriye kıyıları.
  • Rumkale, Halfeti, Şanlıurfa.

Ayrıca bakınız

Kaynakça
  1. YILDIRIM, Ahmet. "FIRAT NEHRİ" (PDF). KARAKAYA BARAJI ve DOĞAL ÇEVRE ETKİLERİ. arastirmax.com. 2 Nisan 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Aralık 2014.
  2. Hunt, Carla (1974), "Last boat to Tabqa", Saudi Aramco World, 25 (1), ss. 8-10, ISSN 1530-5821, 13 Ocak 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 14 Ekim 2019
  3. "Fırat Nehri Üzerindeki Barajlar ve HES'ler". enerjiatlasi.com. 5 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Aralık 2016.

Dış bağlantılar
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.