Esad Erbilî

1847 senesinde Erbil'de Nakşibendi, Halidî şeyhi Muhammed Said Efendi'nin oğlu olarak dünyaya geldi. Medrese eğitimini Erbil'de tamamladıktan sonra Nakşibendi, Halidî şeyhi Taha el-Harirî'ye bağlanarak tarikat eğitimini bitirip 28 yaşında icazet aldı. Hacca gittikten sonra dönüşünde İstanbul'a gitti. Fatih Camii'nde Hafızı Şirazi'nin divanını okuttu. Sarayda Sultan Abdülhamid'in damadı Halil Paşa'ya sohbetler verdi. Meclis-i Meşâyih üyeliğine getirildi. 1883 yılında şeyhlik için tekke talep edince Kadirî icazetnamesi alarak Kelamî Dergahı'nın şeyhi oldu. Şeyh olduktan sonra çevresinin genişlemesi üzerine II. Abdülhamid tarafından 1900 yılında Erbil'e sürgün edildi.[1] Erbil'de müridanından bir kadının inşa ettirdiği tekkede irşad faaliyetlerine devam etti. II. Meşrutiyet'in ilanından sonra İstanbul'a dönerek terk ettiği dergahı genişleterek tekrar irşada başladı. Cemiyyet-i Sufiyye'nin ikinci reisi oldu. Cemiyetin açılış konuşmasında meşrutiyet idaresini övdü, II. Abdülhamid dönemini tenkit etti.[2] 1914 yılında tekrar Meclis-i Meşayih üyeliğine getirildi ve reisi oldu. Üsküdar'daki Selimiye Dergahı'nın şeyhliğini de üzerine alarak Kelamî Dergahı ile birlikte tekkelerin kapatıldığı 1925 yılına kadar irşad faaliyetlerini devam ettirdi.

Tekkelerin kapatılmasından sonra Erenköy'deki evinde inzivaya çekildi. Evinde devamlı polis gözetiminde tutuldu.[3] Menemen Olayı üzerine oğlu Mehmed Ali Efendi ile beraber Menemen'e götürülüp idam talebiyle yargılandı ve idama mahkûm edildi ancak yaşı dolayısıyla idam cezası müebbet hapse çevrildi, oğlu idam edildi. Muhammed Esad Erbilî Menemen'de askerî hastanede tedavi görürken 3-4 Mart 1931 gecesi öldü. Zehirletildiğine dair bir iddia vardır.[1]

Tekkelerin kapatılmasından kısa süre önce tekkesinde kalan psikolog Carl Vett gözlemlerini hatıratında anlatmıştır.

• Kenzü'l İrfan
• Mektubat
• Risale-i Esadiyye
• Tevhid Risalesi Tercümesi
• Fatiha-i Şerife Tercümesi
• Divan