Ança Manastırı

Ança Manastırı (Gürcüce: ანჩის მონასტერი; translit.: “ançis monast’eri”), tarihsel Klarceti bölgesinde Gürcü Ortodoks manastırıdır. Ança Manastırı Tao-Klarceti bölgesindeki beş Gürcü piskoposluktan biri olan Ança Piskoposluğu’nun da merkeziydi.[1] Bugün Türkiye sınırları içinde, Artvin’e bağlı Ardanuç ilçesindeki Ança köyünde yer alır. Manastırın bilinen tak yapısı Ança Kilisesi, haç planlı ve kubbeli bir kilisedir. Günümüze sadece yıkıntıları ulaşmıştır.

Ança Kilisesi kalıntıları. Niko Marr’ın 1904'teki gezisinden bir fotoğraf.

Ança Manastırı üzerine en eski bilgi Grigol Handzteli’nin Yaşamı’ (951) adlı elyazmasında yer alır. Buna göre Ança Kilisesi 9. yüzyıl başlarında inşa edilmiştir. Ança Manastırı Klarceti’nin önemli din ve kültür merkezlerinden biriydi. Ança Manastırı 1550’lerde Osmanlı Devleti’nin eline geçmesine karşın dinsel faaliyet 17. yüzyılın ortalarına kadar sürdü. Ancak kilisenin cemaati giderek azaldı. Bunun üzerine Kraliçe Tamar'ın (1184-1213) isteği üzerine hazırlanmış olan ünlü İsa Triptiki 1664'te buradan alınarak Tiflis’e götürüldü ve Tiflis’te bu triptikin konduğu kilise bugün Ança İkonu Kilisesi (Ançishatis Eklesia) adıyla anılmaktadır.

1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’nda yörenin Çarlık Rusyası’na geçmesinden sonra, bölgeyi gezen Gürcü bilim adamı Dimitri Bakradze Ança Manastırı’nı harap halde bulmuştu. Niko Marr 1904 yılında Ança Kilisesi’ni görmüş ve kilisenin büyük ölçüde yıkılmış olduğunu tespit etmişti. Kilisenin taşlarının bir kısmı Aziz Seyidoğlu adlı kişinin evinin inşasında kullanılmıştı. Evin güney ve batı duvarları tamamen kilisenin taşlarından örülmüştü. Evin inşasında kullanılan taşların bir kısmında süslemeler de vardı.[2] Kilisenin süslemeleri, cephe duvarları taşları köyün camisinin inşasında da kullanılmıştır.[3]